Geçmişi anlamak, bugünümüzü daha derinlemesine sorgulamamıza olanak tanır. Tarih, sadece eski zamanların kayıtları değil, aynı zamanda içinde yaşadığımız toplumun dinamiklerini, kültürünü ve kimliğini şekillendiren bir aynadır. Her kelimenin ve ifadenin kökeni, toplumsal değişimlerin bir izidir. Peki ya “86 çekmek” gibi bir tabir? Neredeyse her insanın duyduğu, ama çok az kişinin tam anlamıyla bildiği bu ifade ne anlama geliyor? Gelin, bu halk arasında sıkça duyduğumuz terimin kökenlerine inelim ve geçmişiyle bugünü nasıl birbirine bağladığını keşfedelim.
86 Çekmek: Tanım ve Kullanım
“86 çekmek” ifadesi, Türkçe konuşulan bölgelerde genellikle bir kişiyi veya durumu yok saymak, dışlamak veya bir şeyden vazgeçmek anlamında kullanılır. Birinin “86 çekmesi”, o kişiyi bir şekilde devre dışı bırakmak ya da ilişkisini kesmek anlamına gelir. Ancak, bu tabirin anlamının ve kökeninin çok daha derinlerde yatan bir geçmişi vardır.
Bu tür ifadeler genellikle, toplumların kullandığı sözlü kültürün ve sosyal ilişkilerin yansımasıdır. Fakat “86 çekmek” ifadesinin kökenleri, çoğu kişinin tahmin edemeyeceği kadar eskiye ve farklı bir sosyal yapıya dayanıyor.
86 Çekmek: Tarihsel Bir Arka Plan
Amerikan Restoran Kültüründen “86 Çekmek” İfadesine
Bu tabirin tarihsel kökeni, aslında 20. yüzyılın başlarına kadar gitmektedir. İngilizce konuşulan dünyada, özellikle Amerika Birleşik Devletleri’nde, restoran sektöründe, bir ürünün tükendiğini veya müşteriye verilemeyeceğini ifade etmek için “86” sayısı kullanılmıştır. Bazı tarihçiler bu ifadenin, 1920’lerdeki New York’taki restoranlarda yerleşmeye başladığını ve sipariş edilen bir malzemenin stoklarının tükendiğinde “86” numarasının verildiğini belirtirler. (source)
Burada “86”, basitçe bir öğenin artık mevcut olmadığını belirtmek için kullanılan bir sayıdır. Ancak zamanla, “86 çekmek” terimi, herhangi bir şeyin sonlandırılması veya bir ilişkiden vazgeçilmesi anlamına gelmeye başladı. Bu, restoran sektöründeki pragmatik bir terminolojinin, halk arasında farklı sosyal durumlara uygulanmasıyla gelişen bir dil evrimidir.
Askeri Bağlamda “86 Çekmek”
Bazı araştırmalar, bu terimin daha eski ve askeri kökenlere sahip olabileceğini öne sürmektedir. Özellikle Amerikan ordusunda, bir askerin görevinden azledilmesi veya görevden çıkarılması için “86’dan” bahsedildiği iddia edilir. Bu da, bir kişinin görevden alınması ya da bir şeyin sonlandırılması anlamına geliyordu. Bu kullanımı, halk arasında sosyal ilişkilerde de birinin dışlanmasını veya bir ilişkiden sonlandırılmasını anlatmak için benimsendiği söylenebilir.
Toplumsal Değişim ve “86 Çekmek” İfadesinin Evrimi
Halk Dilinde Bir Değişim: 80’ler ve 90’lar
1980’lerin ve 1990’ların popüler kültüründe, “86 çekmek” tabiri daha yaygın hale gelmiş ve bir kişinin ya da durumun yok sayılması anlamında halk arasında hızla yayılmaya başlamıştır. Gençler, bu ifadeyi özellikle arkadaş ilişkilerinde veya sosyal çevrelerinde kullanmaya başlamışlardır. Ancak, bu kullanımın yayılması, yalnızca dilsel bir değişim değil, aynı zamanda toplumsal değişimlerin de bir göstergesidir.
1980’lerin sonlarına doğru, iş dünyası ve sosyal yaşamda hızla yayılan bir bireysellik anlayışı, “86 çekmek” gibi terimlerin sosyal ilişkilerdeki keskin sınırları ve dışlama anlayışını pekiştirmiştir. “86 çekmek” bu dönemde, bir arkadaşın veya tanıdığın hayatından tamamen çıkarılması anlamında kullanılmaya başlanmıştır. Bu anlam kayması, özellikle medyanın ve popüler kültürün bireysel ilişkiler üzerine vurgu yapmaya başlamasıyla paralel bir gelişim gösterir.
Günümüzün Sosyal Ağlarındaki Yansıması
Bugün, sosyal medya kullanımının artmasıyla birlikte “86 çekmek” ifadesi, dijital dünya üzerinde de kendine yer bulmuştur. Bir kişiyi sosyal medya platformlarında engellemek, takipten çıkarmak veya arkadaşlıktan çıkarmak, bireylerin birbirlerini “86 çekmesi” anlamına gelir. Dijital etkileşimler ve toplumsal medya, bu ifadenin modern toplumda nasıl bir sosyal dinamiğe dönüştüğünü gözler önüne seriyor.
İnsanların dijital dünyada birini “86 çekmesi”, geçmişteki yüz yüze ilişkilerdeki dışlama ve yok sayma durumunun bir yansımasıdır. Bu noktada, dijital sosyal ağlar, sosyal ilişkilerin sınırlarını yeniden çizmekte ve fiziksel dünyadaki dışlamaları, dijital dünyaya taşımaktadır.
Elevator Kulak ve 86 Çekmek: Kısa Bir Parantez
İlginçtir ki, geçmişle günümüz arasında benzer bir “dışlanmışlık” anlayışını ele alırken, “elevator kulak” terimi ile paralellik kurabiliriz. Her iki terim de, belirli sosyal, kültürel veya fiziksel alanlarda, bir kişinin “dışlanması” veya “sonlandırılması” anlamına gelir. Elevator kulak, bir grup içinde kişinin sesinin duyulmadığı, yani dışlandığı bir durumu anlatırken, “86 çekmek” de ilişkilerde dışlanma veya bitiş anlamına gelir.
Bu paralellik, dilin ve sosyal normların toplumları nasıl etkileyebileceğini ve dönüştürebileceğini gösterir.
Sonuç: Dil ve Toplumsal Yansıma
“86 çekmek”, dilin evriminde önemli bir örnektir. Bir restoran sektöründeki basit bir terim, zamanla toplumsal bir kavram haline gelmiştir. Bu, dilin, toplumsal yapıları nasıl yansıttığının ve toplumsal değişimlerin dil yoluyla nasıl işlediğinin bir örneğidir. Bugün, dijital dünya ve sosyal medya ile birlikte, bu terim yeni bir boyut kazanmış ve günlük hayatımızda daha yaygın bir kullanım alanı bulmuştur.
Sizce, dildeki bu evrim sadece toplumun değişiminden mi kaynaklanıyor, yoksa toplumun dil üzerindeki etkisi de bu dönüşümü mi tetikliyor?
Geçmişi anlamak, bize sadece kelimelerin kökenlerini öğretmekle kalmaz, aynı zamanda toplumsal yapının nasıl evrildiğine dair de önemli ipuçları verir. Bugün kullandığımız terimler ve ifadeler, geçmişin birer yansıması olarak yaşamaya devam etmektedir.